Προκαλεί καταρχήν τον εαυτό του και, σχεδόν συγχρόνως και το κοινό, ο σημαντικός Κύπριος στην καταγωγή καλλιτέχνης Ανδρέας Νικολάου με την ενότητα των πρόσφατων έργων του που παρουσιάζει στην τωρινή έκθεση με τον τίτλο: «Στην αγκαλιά του Μορφέα».
Στην ουσία, πρόκειται για ένα δίπτυχο που συμπεριλαμβάνει τα επικεντρωμένα στη νεαρή «κοιμωμένη» έργα που έδωσαν και τον τίτλο της έκθεσης καθώς και τα διαφορετικά σε εκφράσεις πορτραίτα του ίδιου, πάντοτε, μοντέλου.
Επεξεργαζόμενος ο καλλιτέχνης σε ενότητες τα εκάστοτε ερεθίσματά του-Νεκρές φύσεις, ανδρικά και γυναικεία γυμνά σε μεταφυσικές σε υφή συνθέσεις, Μινώταυρος, παιδιά και πεταλούδες –πέρα από το ότι αξιοποιεί εξαντλητικά το αντικείμενο της έμπνευσής του, ανανεώνει σε εύρος και σε δυναμική την τελευταία ώστε σε κάθε, όντως, περίπτωση να τεκμηριώνεται η ανανέωση αλλά και συγχρόνως η συνοχή του προσωπικού του ιδιώματος.
Και πράγματι, στα σπάργανα των γυμνών ανδρικών και γυναικείων μορφών σε διάφορες στάσεις καθώς και των παιδιών με τις πεταλούδες, ριζώνει το εικονογραφικό δίπτυχο των τωρινών του έργων.
Το προεφηβικό κορίτσι που «δείχνει» παραδομένο στον Μορφέα δεν βρίσκεται σε ουσιαστική αντιδιαστολή με το κοριτσίστικο πρόσωπο, που στα πορτραίτα βιώνει λογής, λογής συναισθήματα και καταστάσεις: από τη χαρά και την ευδαιμονία μέχρι τη μελαγχολία, τον πανικό και την επιθετικότητα. Παρατηρώντας, κανείς, το νεανικό, ξαπλωμένο σε διάφορες στάσεις κορμί, ανακαλύπτει μιαν ένταση που δεν εκφράζεται μόνον από την εκάστοτε στάση της κοπέλας αλλά και από την ίδια της, την ανατομία. Η «παράδοση» στον Μορφέα είναι, μοναχά, φαινομενική ενώ η υποβόσκουσα ένταση -σε αντιδιαστολή- εντυπωσιάζει και μαγνητίζει τον θεατή πολύ περισσότερο από ότι σε μιαν εμφανέστερη προβολή.
Αναπόσπαστος συμπρωταγωνιστής των έργων με τη νεαρή «κοιμωμένη», το παντοδύναμο και χαρισματικό, στον Νικολάου, χρώμα ενορχηστρώνει τόσο στην ίδια τη σύνθεση όσο και ολόγυρά της, μιαν ιδιαίτερη ατμόσφαιρα ή καλύτερα ατμοσφαιρικότητα. Ιδίωμα που ενισχύει σε δυναμικό την υποβολή που ασκεί το έργο, ερεθίζοντας πέρα από την όραση και τον ψυχισμό του θεατή. Ευρηματικά, ο Νικολάου κατορθώνει πάντοτε να ενορχηστρώνει τη συνύπαρξη πολλών, επιμέρους, «συνθέσεων» σε ένα και το αυτό έργο: γνώρισμα που διευρύνει τους ορίζοντες της κάθε δημιουργίας του, προικίζοντάς την με ένα δυναμικό παλμό. Μεσ’ από αυτήν τη προσέγγιση αξιοποιημένη η ύπτια μορφή της παιδούλας, πέρα από θεματικά καθίσταται και οργανικά επίκεντρο της σύνθεσης και συνάμα αφετηρία για αινιγματικές καταστάσεις και εκπλήξεις.
Η νεαρή κοπέλα προβάλλει, πράγματι, πομπός και δέκτης των συναισθημάτων και των βιωμάτων που έχει από τη μοίρα της κληθεί να γνωρίσει στην γήινη διαδρομή της. Μοχλός της όλης σύνθεσης που περιστρέφεται γύρω της φωτίζεται ή σκιάζεται ανάλογα, αλλά πάντοτε, ενστικτωδώς από τον καλλιτέχνη ώστε να ενισχύεται στις επάλξεις ,η υποβολή που ασκεί και να δείχνει απλή πρόφαση το κρεβάτι πάνω στο οποίο διακρίνουμε τα δρώμενα του σώματος.
Με μιαν αρτιότητα στην τεχνική που παραπέμπει σε αναγεννησιακό ζωγράφο, με μιαν απαράμιλλη ευαισθησία στο χρώμα που θυμίζει Ενετούς αναγεννησιακούς δημιουργούς αλλά συνάμα και με μια τελείως σύγχρονη αίσθηση της σύνθεσης και της οπτικής γωνίας, ο Νικολάου έχει ξεπεράσει, για άλλη μια φορά, εαυτόν. Πράγματι, στα τωρινά του έργα ακόμη και το πασιφανώς ορατό και κατανοητό
παραπέμπει χαρισματικά σε μια διεγερτική αινιγματικότητα καθώς και σε διαρκώς ανανεωμένες εκπλήξεις.
Γνωρίσματα που σε μια δημιουργική, πάντοτε, αντιδιαστολή με τα προηγούμενα έργα, προβάλλουν αναφανδόν στα πορτραίτα του κοριτσιού. Πορτραίτα που αντιστοιχούν σε διαφορετικά και, συχνά, αντιθετικά αναμεταξύ τους βιώματα και συναισθήματα που έχουν αποκρυπτογραφηθεί όσο γίνεται πιο δημιουργικά από τον καλλιτέχνη. Αποκρυπτογράφηση –προσέγγιση με κίνητρο, αυτό καθαυτό, το δημιουργικό πάθος του Νικολάου. Πάθος που σε κάθε περίπτωση αναδεικνύει τον καλλιτέχνη αυθεντικό δημιουργό σύμφωνα με τον διαχρονικά τεκμηριωμένο ορισμό της τέχνης. Πάθος, τέλος, χάρη στο οποίο ο Νικολάου μπορεί να μετουσιώνει σε αισθητική παρουσία ακόμη και τους πιο τολμηρούς μορφασμούς του μοντέλου του, με δεδομένη την ομορφιά του προσώπου του. Πράγματι, το αντικειμενικά πολύ όμορφο κορίτσι, εξακολουθεί χάρη στη ζωντάνια με την οποία έχουν αποκρυπτογραφηθεί, εικαστικά, οι εκάστοτε μορφασμοί του και τη συνυφασμένη με το ταλέντο του δημιουργού μετουσιωτική διαδικασία της τέχνης να παραμένει όμορφο.
Ομορφιά που ακόμη και στην περίπτωση των πιο ακραίων μορφασμών δεν αποδυναμώνεται, χάρη στη θεαματική εκφραστικότητα της μορφής. Ακριβώς, πέρα και από τον όποιο μορφασμό, εκείνο που υπερισχύει και ακτινοβολεί, εδώ, είναι ο μαγνητισμός της όλης προσωπικότητας του μοντέλου, το ψυχικό σθένος και η ένταση με την οποία βιώνει και εκφράζει ακόμη και τις πιο ακραίες συναισθηματικές καταστάσεις. Καταστάσεις που έχει τιθασεύσει με τον χρωστήρα του και το δυναμικό ταλέντο του ο Νικολάου κατορθώνοντας να ενορχηστρώσει μες από τα πορτραίτα του κοριτσιού, ένα εικαστικό-κάθε φορά-ψυχογράφημα. Δύσκολο, οπωσδήποτε, εγχείρημα και συνάμα πρόκληση για τον Νικολάου που, όμως, αντιμετώπισε επάξια ο σημαντικός καλλιτέχνης αφού κατόρθωσε υπερσκελίζοντας το καθαρά υλικό μέρος να μην μιμηθεί μες από τον χρωστήρα του: ένα πρόσωπο προσεγγίζοντάς το επιδερμικά αλλά να αποκρυπτογραφήσει, αποκλειστικά και μόνο, αυτόν καθαυτόν τον ψυχισμό του ή καλύτερα την «ιδέα –πνοή» του εκάστοτε συναισθήματός του.
Εγχείρημα που καθώς επισημαίνουμε, με μιαν αντίστοιχη ένταση, στη νεαρή ύπαρξη που φαινομενικά, μοναχά, είναι παραδομένη στον Μορφέα, τεκμηριώνει απόλυτα και αποκλειστικά για τον άξιο καλλιτέχνη τον πλατωνικό ορισμό του αυθεντικού δημιουργού: Ότι, δηλαδή, πρέπει αντί να μιμείται, να εκφράζει αυτήν καθαυτήν την Ιδέα του αρχικού ερεθίσματός του. Ιδέα που εκφρασμένη διττά εδώ, μες από το διπλό ψυχογράφημα σώματος-ψυχής που επεχείρησε εικαστικά με έναν κατεξοχήν ποιητικό τρόπο ο Νικολάου ορίζει την κάθε δημιουργία του σε ένα ευρηματικό μεταίχμιο ανάμεσα στη φύση και στη μεταφυσική.
Και αυτό γιατί ύλη και πνεύμα αποτελούν στο έργο του τις δύο όψεις μιας και της αυτής υπέρτατης αλήθειας: Της ενέργειας που διέπει το σύμπαν.
Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν
Δρ. Ιστορικός της Τέχνης-τεχνοκριτικός